یکی از مشکلاتی که صنعت حمل‌ونقل در بخش مسافری با آن روبرو است بحث اشغال خط و پایین بودن ظرفیت جابه‌جایی مسافر است. در همین راستا با انجام عمل کوپل ترنست های رجا به یکدیگر در مسیرهای مشهد، قم و یزد ظرفیت جابه‌جایی مسافر افزایش یافته و اشغالی خطوط ریلی کاهش پیدا می‌کند. در همین خصوص محمدمهدی پیروزی، عضو هیئت مدیره شرکت پویش پژوهان صنعت در گفت‌وگو با تین نیوز در خصوص جزئیات این اقدام سخن گفت. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:(تاریخ مصاحبه 16/03/96)
کوپل ترنست‌ها به یکدیگر چه مزیت‌هایی را شامل می‌شود؟
در ترنست‌ها یک ترن شامل 5 واگن است که در مسیرهای مشهد، یزد و قم در حال تردد هستند. کاری که ما در دو هفته اخیر انجام داده‌ایم این است که توانسته‌ایم برای نخستین بار در 5 سال اخیر دو ترن 5 سالنه را با یکدیگر کوپل کنیم و اولین بار در مسیرهای قم، یزد و پس از آن مشهد اعزام کردیم که ترنست مشهد دیروز از این شهر به سمت تهران برگشت.
نخستین مزیتی که در این اقدام وجود دارد این است که اشغال خط را کمتر از قبل می‌کند. در این وضعیت 2 ترن به‌جای اینکه با فاصله با یکدیگر حرکت کنند هم‌زمان با هم حرکت می‌کنند و شرکت‌های مسافری می‌توانند مسافر بیشتری را در یک مقطع زمانی خاص جابه‌جا کنند و از سوی دیگر هم اشغال شدن خط کمتر خواهد شد و به‌جای اینکه 2 بار خط اشغال شود، یک‌بار این اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر نیز این اقدام می‌تواند در انتقال مسافر بیشتر کمک بسیاری بکند.
این موضوع اقدامی بود که باید پیشتر از این رخ می‌داد. شما اگر در لکوموتیو بخواهید چنین کاری انجام دهید بایستی 2 لکوموتیو را به یکدیگر وصل کنید و آن را دوبل کنید اما با وجود اینکه در ترنست‌ها این کوپلر وجود داشته و می‌توانستیم این کار را انجام دهیم اما تا امروز این اقدام بنابر دلایلی صورت نمی‌گرفته است.
چرا تا امروز این اقدام انجام نشده و چه مشکلاتی پیش روی آن قرار داشته است؟
این اقدام در دنیا عمل مرسومی است که دو قطار را با یکدیگر کوپل کرده و در مسیر قرار می‌دهند اما به دلیل مشکلاتی که تصور می‌کردند پیش خواهد آمد این اقدام برای ترنست‌ها اتفاق نیفتاده است ولی این موضوع برای ریل‌باس یک اتفاق عادی است که ریل‌باس‌ها را با کوپل کردن در مسیر قرار می‌دهند. همان‌طور که می‌دانیم ترنست آن‌چنان که باید در دنیا مرسوم نیست و از این نوع ترنست‌هایی که در کشور ما وجود دارد تنها در 2 جای دیگر دنیا استفاده می‌شود. این ترنست‌ها به نوعی به شکل انحصاری برای ایران ساخته شده است و با نام انحصاری پارادایس یا همان پردیس است که از سوی شرکت زیمنس ساخته شده است.
در این اقدام موتورهای هردو ترنست به طور کامل یعنی هر 10 موتور کاملاً روشن بوده و در مسیر تهران به مشهد و مشهد به تهران نیز هر 10 موتور به طور کامل روشن بودند و با سرعت 160 کیلومتر طی مسیر کردند. ما در این کوپل از تندروترین ترنست‌های خود که ترنست‌های پردیس هستند با سرعت 160 کیلومتر استفاده کردیم.
مشکلاتی که به آن‌ها اشاره می‌کنید شامل چه مواردی هستند؟
مشکلات مختلف فنی می‌توانست در این زمینه پیش بیاید که از مشکلات کنترلی گرفته تا مشکلات اینکه موتور را در مسیر سیر از دست بدهند و موتور خاموش شود را شامل می‌شد. اصلی‌ترین این مشکلات اما مربوط به بحث‌های کنترلی است که در آن ممکن است دو ترن یکدیگر را شناسایی نکنند و در طول سیرمشکلات مختلف ترمزی، برقی، تهویه و... را به وجود بیاورند. همان‌طور که قبلاً اشاره کردم ترنست‌ها در دنیا مرسوم نیستند اما کوپل کردن قطارها در دنیا امر مرسومی است.
همین الان نیز ریل‌باس‌ها با یکدیگر کوپل می‌شوند ولی در ترنست با توجه به اینکه سرعت بالا است و مسیر طولانی است این اتفاق تا امروز نیفتاده است اما در ریل‌باس که بیشتر مربوط به قطارهای حومه‌ای و مسیرهای کوتاه هستند، کوپل کردن امری مرسوم است.
هنگامی که 2 ترن با یکدیگر کوپل می‌شوند، ترنست‌ها بر روی یک ترن می‌نشینند و از آن ترن هدایت هر دو ترن را بر عهده می‌گیرند. ممکن بوده این موضوع در مسیرها مشکلات مختلفی را به وجود بیاورد. خوشبختانه در مواردی که ما انجام دادیم اتفاق و مشکلی پیش نیامد و توانستیم به کمک شرکت حمل‌ونقل ریلی رجا این کار را به خوبی انجام دهیم.
به نظر شما این اقدام قابلیت گسترش در خطوط ریلی برای ترنست‌ها دارد؟
دقیقاً. این بهترین پیشنهادی است که می‌توان داد و این اتفاق بسیار اتفاق خوبی است. دیروز در مسیر مشهد 2 ترن 2 و 16 فرستاده شد چون ترن‌های ما از 1 تا 20 شماره‌گذاری شده است. هدف ما این است که هر 2 ترن را به شکل کوپل به یکدیگر متصل کنیم و در مسیرها قرار دهیم. این موضوع سبب می‌شود که ظرفیت مسافری بیشتری را در زمان واحد داشته باشیم. دیروز در مسیر مشهد به تهران دو ترن به شکل ظرفیت کامل مسافر داشت و 650 مسافر را جابه‌جا کرد در صورتی که اگر این اتفاق می‌خواست به شکل جداگانه‌ای اتفاق بیافتد بیش از 320 مسافر را نمی‌توانست جابه‌جا کند.
در هیچ کدام از مسیرهایی که به شکل کوپل انجام شده مشکل فنی خاصی به وجود نیامده است؟
ما بحث آزمایشی را دیروز در مشهد نداشتیم. موارد آزمایشی بیشتر در قم و یزد انجام شد. موارد آزمایشی قبلاً انجام شده و پس از تست‌های لازم در مسیرهای قم، یزد و دیروز در مسیر مشهد به جابه‌جایی مسافر پرداختیم. خوشبختانه در همه این موارد سربلند بیرون آمدیم و توانستیم هر دو ترن را به شکل ظرفیت کامل در مسیر قرار دهیم و مشکلی نیز پیش نیامد.
با توجه به اینکه شبکه ریلی ما از خطوط یک خطه برخوردار است و این موضوع باعث کاهش کارایی حمل‌ونقل ریلی می‌شود، کوپل ترنست‌ها چه کمک‌هایی به ظرفیت محدود شبکه ریلی می‌کند؟
اتفاقی که رخ می‌دهد این است که به عنوان مثال اگر بخواهیم سه قطار ترنست به سمت مشهد بفرستیم باید یکی را ساعت 5 و 50 دقیقه، بعدی را ساعت 6 و 10 دقیقه و بعدی را 6 و 30 دقیقه به سمت مشهد بفرستیم در صورتی که وقتی کوپل کردن را انجام می‌دهیم هر دو ترن‌های یک و دو را 5 و 50 دقیقه می‌فرستیم و زمان‌های 6 و 10 دقیقه و 6 و 30 دقیقه خط آزاد می‌شود و ظرفیت شبکه ریلی دو برابر می‌شود و می‌توان این زمان را به قطارهای دیگری اختصاص داد. همین موضوع خود می‌تواند پیشرفت زیادی باشد که بتوانیم یک مسیر خطی را آزاد کنیم.
با توجه به بالا بودن سن ناوگان ریلی و نیز خطوط ریلی این اقدام مشکل خاصی با ناوگان و خطوط با سن بالا به وجود نمی‌آورد؟
قطارهای ترنست قطارهای خودکشش هستند. دیگر قطارهای ما در سیستم ریلی قطارهای دیگرکشش هستند و یک لکوموتیو در جلو قرار دارد و بقیه واگن هستند و هیچ‌گونه مولد و موتور و گیربکس و سیستم محرکه‌ای ندارند و لکوموتیو آن‌ها را می‌کشد. در سیستم ترنست اما همه واگن‌های ما محرک هستند و همه آن‌ها موتور دارند، گیربکس دارند و انتقال قدرت از سوی آن‌ها انجام می‌شود. به خاطر همین موضوع کوپل کردن کمک بسیاری در این زمینه انجام می‌دهد؛ بنابراین ترنست‌های ما خیلی قدیمی نیستند و جزو نسل جدید قطارها به شمار می‌روند که از سوی شرکت زیمنس ساخته شده است.
در پایان لازم است تاکید کنم شرکت پویش پژوهان صنعت پیمانکار شرکت رجا است و در این اقدام حمایت‌های بسیاری از سوی رجا به خصوص در معاونت فنی، از این اقدام نو صورت گرفت. لازم است از شرکت رجا بابت حمایت و اعتمادی که در این زمینه نسبت به ما داشت تشکر کنیم.
